Excuusblues

Het nieuwsitem dat heel Nederland aan het scherm gekluisterd houdt sinds onze nationale trots uit het bouwvakkerswalhalla Qatar werd geknikkerd, is: doet-ie het wél of doet-ie het niet? Voor wie dit over honderd jaar leest (indien er dan nog iemand is die lezen kan): het gaat om de vraag of Rutte tussen neus en lippen door excuses zal aanbieden voor het slavernijverleden (‘Sorry ...’). Zo ongeveer elke organisatie van belanghebbenden is net zo mordicus tegen als de vooroudervererende complottheorieclan van dr. Baudet.

Ik denk dat ik ook wel begrijp waarom. Als Rutte vandaag iets zegt, heeft-ie daar morgen geheid geen actieve herinnering meer aan. Over tot de orde/waan van de dag. Dus dat schiet niet op. Iemand met een geheugen als gatenkaas en een nogal fluïde visie op het begrip waarheid moet ook niet in het onderwijs willen werken. Maar Rutte kennende, zal ook die toezegging wel weer een losse flodder voor de bühne zijn.

Het onzalige voornemen om uitgerekend minister Weerwind met een soortgelijke missie naar onze voormalige wingewesten af te vaardigen, viel óók al niet in goede aarde bij die ondankbare honden. Tja ... Ik zal niet de enige zijn geweest die zich afvroeg: laten ze nu alwéér iemand van kleur het vuile werk opknappen ...? Als dit Ruttiaanse humor moet voorstellen, is het zelfs míj wat te bar. Een oude bekende van me noemde het plan, met bijna Brits gevoel voor understatement, ‘niet kies’. Om daar een paar niet eens zo vergezochte vergelijkingen op te laten volgen, die ik kiesheidshalve niet zal herhalen. Denk Blond Amsterdam en u weet in grote lijnen genoeg.

 

Hangende pootjes

Er zijn natuurlijk twee meer voor de hand liggende opties om met hangende pootjes in het vliegtuig te schuiven. Waarvan de ene Mark en de andere Willem-Alexander heet. Aan beide opties kleven voor- en nadelen. Dus ik zou zeggen: gooi er om de knoop door te hakken te bestemder plaatse een referendum tegenaan. Maar volksraadpleging is in deze contreien een stille dood gestorven, naar verluidt in het belang van de democratie. Het blijft spijtig dat VVD66, dat auld lang syne voor referenda lansen brak alsof het tandenstokers waren, niet de eer aan zichzelf heeft gehouden en dit voorbeeld heeft gevolgd. Naar het schijnt wil Rutte, met de lakeienmentaliteit die eigen is aan mensen van zijn statuur, z’n vorst en gebieder zo’n tocht naar Canossa besparen. Zoals bij alles wat Rutte beweert, heb ik m’n twijfels over die lezing. Het lijkt me stug dat Zijne Majesteit er moeite mee heeft om openlijk door het stof te gaan. Nog daargelaten dat de Oranjes wel wat gewend zijn op het vlak van publieke vernederingen, staat-ie sowieso al te trappelen om z’n eigen familiegeschiedenis tegen het licht te laten houden. Dus dat kan allemaal mooi in één moeite door. Waarna Zijne Majesteit als een gelouterd mens kan gaan pierewaaien in de Caribische wateren met z’n speedbootje. Uitbundig nagewuifd door z’n dankbare onderdanen, zeker als-ie nog een zak duiten als wiedergutmachung meekrijgt.

Dat laatste zie ik echter niet zo gauw gebeuren. Want de voornaamste reden dat excuses in de BV Nederland vandaag de dag worden rondgestrooid alsof het allemaal niets kost, is dat het inderdaad niets kost. In het land van Zeeuws Meisje wordt zo’n criterium al snel de lakmoesproef. Dus levert een F-16 een bom af bij de buren, of houdt de NS tijdens de oorlogsjaren de internationale verbinding via Westerbork wél met vereende krachten overeind ondanks gebrek aan mensen en materieel, dan gooien we er achteraf een excuusje tegenaan. En alles sal reg kom.

 

Douceurtje

Het inherente nadeel van excuses met terugwerkende kracht is dat ze worden gemaakt door mensen die part noch deel aan de betreffende misstanden hebben gehad, en terechtkomen bij mensen die daar hooguit de naweeën van ervaren. De slaven/totslaafgemaakten van weleer krijgen er weinig van mee. Ik herinner er nog maar eens aan dat Nederland als een van de laatste landen in Europa de slavernij afschafte. De enigen die toen een schadevergoeding ontvingen, waren de ‘benadeelde’ plantagehouders. De verre nazaten van hun slachtoffers een douceurtje uitkeren lijkt mij niet zo heel zinvol. Hoe bepaal je honderdvijftig jaar na dato wie recht op geld heeft, en hoeveel? Maar je zou kunnen denken aan investeringen in het onderwijs en de gezondheidszorg, geflankeerd door maatregelen om te voorkomen dat het verre rijksdeel door aan de klimaatverandering gerelateerde natuurverschijnselen van de kaart wordt gespoeld. De krenterigheid waarmee steunverzoeken uit deze contreien tijdens de coronacrisis routineus werden afgewimpeld, staat haaks op de miljardendiarree richting KLM.

Kortom: excuses alléén lijken mij wat goedkoop. En over de rest van het inmiddels uitgelekte verlanglijstje moeten we het nog maar eens hebben. Want blijkens diverse eisen prijken revanchisme en rancune helaas bovenaan. Als een officieel taboe op wat tijdens de huidige pandemie van woke preutsheid met het ‘n-woord’ wordt aangeduid, betekent dat trollende televisiepresentatrices voortaan hun domme snavel moeten houden, is dat winst. Maar de kans is reëel dat een heleboel voor hun tijd best woke werken uit het verleden als bijvangst op de brandstapel belanden. Zélfs bij teksten die naast (op fluistertoon) het ‘ne-woord’ ook het ‘ni-woord’ bevatten, is een pavlovreactie niet altijd op z’n plaats. Maar op dit front kunnen hele woke mensen en hun allesbehalve woke tegenhangers elkaar de hand reiken. Nuances zijn aan zulke zwart-witdenkers niet besteed.

 

Boetekleed

Wellicht zullen ze in Qatar over vijftig of honderd jaar ook het boetekleed aantrekken voor al het lelijks dat die WK-ambassadeur met z’n non-binaire hoofddoek over lhbti-enzovoorters had gezegd. Zijne Excellentie noemde homoseksualiteit een ‘mentale afwijking’ - iets wat ik nou ten aanzien van religieuze opvattingen uit de vroege steentijd heb. Of een ‘hersenbeschadiging’, waar hij als oud-international die iets te vaak voorzetten doorkopte ongetwijfeld over kan meepraten.

Bij al dat gesodemieter over die regenboogarmbandjes en het spraakmakende onzichtbare solidariteitsspeldje van minister Helder zou je bijna vergeten dat er ook nog een paar honderd, zo niet duizend gastarbeiders op het voetbalveld van eer gesneuveld zijn. Mevrouw Helder hield zich natuurlijk in teneinde haar gastheren een paar supertankers met vloeibaar gas af te troggelen. Maar zelfs in die opzet is ze niet geslaagd. Om van de rood-wit-blauwe prestaties op de groene mat maar te zwijgen. Maar die boeiden me eerlijk gezegd al bij voorbaat geen bal.

Volgens de capo di tutti capi van de miljardenbedrijfstak die betaald voetbal heet, zijn alle beschuldigingen over dwangarbeid onder mensonterende omstandigheden trouwens uit de duim van het journaille gezogen. Een aantal Europarlementariërs, nota bene uit het sociaaldemocratische kamp, viel hem volmondig bij. Iets té volmondig misschien, want al snel drong zich het vermoeden op dat voor deze steunbetuigingen grof geld was betaald, handje contantje. Blijkbaar heeft het fenomeen influencer ook in Straatsburg (en Brussel) z’n intrede gedaan. Benieuwd hoe die lanterfantende declaratiegrossiers dit zoveelste incidentje denken te rijmen met een harde opstelling jegens corruptieparadijzen als Hongarije en Bulgarije. Die waren namelijk beide, mede op voorspraak van Nederland, voorlopig op de reservebank gezet. Maar juich niet te vroeg, aangezien ik mocht vernemen dat de Oost-Europese Unie het met oligarchenpaus, homohater en zelfverklaard Poetinfan Orbán op een akkoordje heeft gegooid. L’histoire ...

 

Fokstier

Dus op één punt heeft die FIFA-bobo helaas volkomen gelijk. We hebben allemaal boter op ons hoofd, ook in het vrije westen. Sterker nog: juist in het westen. Want als je geen morele principes hebt, hoef je je daar ook niet door te laten leiden, zoals het lichtend voorbeeld in het Kremlin en z’n Boeklaven bewijzen.

Laten we daarom niet meteen een drie maten te grote broek aantrekken wanneer blijkt dat de Russische tsaar z’n buurman bij de energietransitie helpt. Of z’n knalvuurwerk inkoopt in een drieletterland als Iran, waar het met de rechten van vrouwen en andere untermenschen óók niet zo vreselijk wil vlotten. Principes vanaf de kansel uitdragen is iets anders dan ze waarmaken in de praktijk. Vooral als het geld moet kosten, is een mensenleven anno 2022 per saldo minder waard dan ooit. Gelukkig kun je altijd achteraf excuses aanbieden. Helemaal gratis.

Daarbij komt dat als je spijt betuigt over iets wat je misdaan hebt, dit niet automatisch impliceert dat je het nooit meer zult doen. De hele #MeToo-soap, die onderhand langer draait dan Goede tijden, slechte tijden, vormt een sprekend bewijs. Zelfs het microscopisch kleine Nederlandse filmwereldje, bestaande uit een handvol in alle opzichten overgecompenseerde dramaqueenregisseurs, gesecondeerd door actreurs en actreutels die schitteren in maagzuuropwekkende supermarktreclames, lukt het maar niet het obsessieve haantjesgedrag uit te bannen. Getuige de afscheidstournee van Maryam Hassouni, een actrice die meer in haar mars had dan de hele Jumbo-The-Movie-cast, inclusief bouwvakfiguranten, bij elkaar. En voor zover mij bekend zelden de roddelbladenhitlijsten aanvoerde met gênante ontboezemingen over relatieperikelen of de wortelallergie van haar lievelingskonijn. En dan krijg je, in plaats van een Gouden Kalf, als toegift zo’n overjarige fokstier die je off stage de fijne kneepjes van het vak wil bijbrengen ... Als ik weer zo’n k*tfilm van vaderlandse bodem na vijf minuten voor gezien houd, weet ik hoe dat komt.

 

Spijtoptanten

Laat ik een voorstel doen. Een dom voorstel misschien, maar ik ben nu eenmaal dom en doe het lekker toch. Als we nou eens proberen lering te trekken uit onze fouten in het verleden, in plaats van ons achteraf in vrijblijvende verontschuldigingen uit te putten, dan besparen we onze nazaten zowel een hoop lapwerk als een hoop leed. Ik noem maar een willekeurige zijstraat: toeslagenaffaire. Berouw komt per definitie te laat.

Toen mijn moeder was teruggekeerd uit de onderduik, kreeg ze geen excuses. Wel toespelingen op bepaalde fossiele brandstoffen naar haar hoofd, van al die spijtoptanten die in het recente verleden gemene zaak met de bezetter hadden gemaakt. En daar misschien achteraf in het openbaar excuses voor hadden aangeboden. Maar er klaarblijkelijk weinig van hadden geleerd.

Mijn moeder heeft geen behoefte meer aan excuses. En ik, driekwart eeuw na dato, in haar plaats evenmin. Niet van de Nederlandse overheid, en niet van de Nederlandse Spoorwegen, al dan niet omdat ma de laatste trein naar Westerbork had gemist. Laat de NS liever zorgen dat ze in vredestijd een beetje volgens dienstregeling rijden. En wat de overheid betreft ... vult u zelf maar in. Maar ik verwacht dezer dagen wél een mea culpa van Meloni in m’n bus, voor alle mediterrane narigheid die de oude Romeinen naar Noordwest-Europa meegebracht hebben.