In minder tumultueuze tijden had ik een vriend, genaamd Oleg, die uit Siberië naar Canada was geëmigreerd. Hij voelde zich daar direct thuis, want ook in zijn nieuwe Heimat was het snijdend koud (de lezer begrijpt dat een en ander van vóór de klimaatcrisis dateert) én wemelde het van de beren. Die beren waren op zich geen onoverkomelijk probleem, want deze dieren zijn notoir eenzelvig. Alleen als ze honger hadden, wat bij beren regelmatig voorkomt, konden ze bijzonder hinderlijk worden.
Aan beide kanten van de Atlantische Oceaan bestond, aldus Oleg, toentertijd overeenstemming over de beste aanpak wanneer zo’n vraatzuchtige beer op strooptocht zich in de bewoonde wereld waagde. Eerst probeerde je ‘m weg te jagen met behulp van uitbundig machtsvertoon. Afschrikkingstactiek heette dat onder berenkenners. Als het beoogde resultaat uitbleef, schoot je ‘m vanuit een veilige schuilplaats een verdovingspijltje in z’n harige bast. Zodra de beer was ingedommeld, werd die opgesloten in een stevige kooi en per truck of helikopter terug vervoerd naar de wildernis. Bij voorkeur een paar honderd kilometer verder, ter verkleining van het risico op recidive.
Voor de nieuwe buren van de beer was dit uiteraard minder geruststellend. In het begin kreeg die beer ook nog weleens een gevulde picknickmand mee, als pleister op de wonde. Maar daar zijn ze algauw mee gestopt, want zo’n douceurtje had een averechts effect. De begunstigde stond namelijk binnen de kortste keren opnieuw op de stoep, in de wetenschap dat er meer viel te halen. Daarom vind je in Yellowstone om de vijftig meter bordjes met de tekst ‘De beren niet voeren!’
Met het oprukken der beschaving was het onvermijdelijk dat mensen en beren vaker elkaars pad zouden kruisen. Beide soorten zijn, op hun eigen manier, territoriaal. In reactie daarop lijken de Amerikanen en de Russen ieder hun eigen methode te hebben ontwikkeld om met het berenprobleem om te gaan. De yanks wachten niet meer geduldig af tot het beest eigener beweging een foute move maakt. Om zo’n misstap als het ware voor te zijn, omsingelen ze hun kwelgeest in diens eigen hol, bij voorkeur tijdens diens winterslaap. Aldaar wordt de beer onthaald op een aubade met rinkelende alarmbellen en oorverdovende ketelmuziek. Zodra enthousiast gebrul uitwijst dat de bewoner van het hol is ontwaakt, keilt het onaangekondigd bezoek enkele flitsgranaten naar binnen, alvorens de aanvoerder van de posse ’s beers edele delen met een stroomstok bewerkt. Waarna deze in onvervalst Clint Eastwood-idioom te verstaan krijgt dat-ie zich voortaan beter gedeisd kan houden.
In de voormalige Sovjet-Unie pakken ze het nog een tikkeltje voortvarender aan. Aangezien beren zelfs daar in principe beschermd zijn, wordt eerst met veel misbaar een kolderverhaal opgedist, om de buitenwacht wijs te maken dat de beer was begonnen. Dat-ie zich bijvoorbeeld vlak naast een kleuterschool ingegraven had, en gemene zaak met een roedel uitgehongerde wolven had gemaakt om die weerloze kindertjes op te peuzelen. Vervolgens knallen de berenjagers met een brandschoon geweten de beer en diens nageslacht tot in de vierde generatie overhoop, en pikken z’n hol, wintervoorraad én pels in als beloning voor alle moeite.
Dat zo’n voorstelling van zaken rammelt aan alle kanten, mag de pret nauwelijks drukken. Russen zijn gek op sprookjes, amateurtoneel en marionettentheater. Ze geloven daar zelfs in afweergeschut dat geheel zelfstandig over de grens rijdt en op eigen gezag vliegtuigen uit de lucht schiet. Ook als de rol van grote verscheurende menseneter wordt toebedeeld aan een welp van amper vier maanden, is het applaus er niet minder om.
Het voorgaande houdt natuurlijk geen enkel verband met de recente ontwikkelingen rond de Oekraïne. Ter inleiding hield prof. Poetin, gasthoogleraar Moderne Geschiedenis aan de universiteit van Donetsk, een even langdradig als vlammend betoog, waarin hij overtuigend bewees dat op het nippertje een Oekraïense samenzwering was afgewend om onder auspiciën van de NAVO Moskou met de grond gelijk te maken. Je zág de Oekraïners al met drie bewapende bestelbusjes onder aanvoering van een snorfiets met zijspan onstuitbaar naar de Russische hoofdstad oprukken. Geen wonder dat het anders zo kritische Russische parlement ditmaal als één man/vrouw/interseksueel achter hun president bleef staan.
In wezen bleek de kiem voor dit vuige complot reeds gezaaid door Lenin, die de Russische broedervolken tegen elkaar opgehitst had. Waardoor het neonazisme sinds de Tweede Wereldoorlog in Kiev en omstreken welig tierde. Zodat nu onverwijld ingrijpen door een vredesmacht nodig was, teneinde de bewoners van de grensstreek tegen genocide door deze corrupte cryptofascisten en chronische landverraders te behoeden. Maar alleen omdat het moest, niet omdat het kon. Rusland begon immers geen oorlogen; Rusland beëindigde ze alleen. Dat laatste, ingefluisterd door een van Poetins lakeien, is zonder meer een zin die door Shakespeare bedacht had kunnen zijn. De rest was hoofdzakelijk rancuneus revanchistisch gefoeter.
Dat de opvolger van de heer Lenin, annex een voorganger van de heer Poetin, in de tussenliggende periode had geprobeerd om met zijn Duitse overbuurman het perceel Polen te verkavelen, bleef omwille van de overzichtelijkheid onvermeld. Dat de Oekraïners evenmin zulke mooie herinneringen aan genoemde potentaat koesterden eveneens. Je moet het de studenten van tegenwoordig niet te moeilijk maken. Four legs good, two legs bad: dat vat de Poetindoctrine wel zo’n beetje samen.
Ik heb al eerder gezegd, en daar blijf ik bij, dat voor Poetins omsingelingsargument wel enig begrip valt op te brengen. Al is het puur uit pragmatische overwegingen. Dat geldt trouwens niet alleen voor de uitbreiding van de NAVO, maar minstens evenzeer voor de expansiedrift van de EU, die de blik steeds verder oostwaarts laat afdwalen. Dat de bondgenoten die alzo linksom of rechtsom met veel bombarie aan boord worden gehesen niet altijd van de betrouwbaarste zijn, zal ze in het Kremlin vermoedelijk borsjtsj wezen. Trouw een geit en wees er gelukkig mee, wil een aloud Oezbeeks spreekwoord. Aan de andere kant van het gehavende IJzeren Gordijn mogen wij echter niet uit het oog verliezen dat het voormalige Russische Rijk militair en economisch steeds verder alleen komt te staan. Met zo’n veelbewogen geschiedenis word je vanzelf een tikje paranoïde.
Toen de Cubanen, nadat ze Batista de deur uit hadden gewerkt, besloten hun land beschikbaar te stellen als lanceerplatform voor Russische raketten, trok Kennedy óók een rode lijn. Alleen al daarom had Biden beter een toontje lager kunnen zingen. Nog daargelaten dat zelfs de meest zelfingenomen dictator gemakkelijker in de omgang wordt van een vleugje empathie. Wat je niet een-op-een hoeft te vertalen met concessies.
Nu is Poetin wél iemand die geen halve maatregelen neemt wanneer-ie z’n kans ruikt. Zoals eerder bleek in Georgië en in de Krim, al had de toenmalige Oekraïense regering dat ook wel enigszins aan zichzelf te danken. Maar met de huidige president Zelensky lijkt me dunkt wel te praten. Het is dan ook een jij-bak van jewelste dat een plutocratentsaar uit de KGB-stal zijn Oekraïense collega als de vleesgeworden corruptie wegzet, met figuren als geüniformeerde vliegtuigkaper Loekasjenko in z’n eigen entourage. Maar vermoedelijk heeft Poetin zijn vrienden allang niet meer voor het kiezen.
Het is tegenwoordig mode om te roepen dat de dagen van het Russische Rijk, al dan niet in Sovjettenue, voorbij zijn. (Dat roepen ze binnen een halve eeuw óók over de EU en de USA.) Toch zou ik dat de CEO van dat Rijk niet met zoveel woorden vertellen. En zeker niet wanneer die nog steeds over een gigantisch leger plus een imposante verzameling kernwapens beschikt.
De vijandelijkheden zijn inmiddels in volle gang, en over Poetins invulling van de term ‘vredesmacht’ maak ik me weinig illusies. Tekenend voor zijn opportunisme én zijn onberekenbaarheid is dat hij de contouren van beide zojuist door hem erkende opstandige regio’s binnen één dag oprekte met een factor drie. En, toen hij toch bezig was, alvast maar preventief wat bommen en kruisraketten liet regenen op steden als Kiev en Charkov. Voor zover mij bekend, liggen die niet in de Donbas.
Als je zo redeneert, zijn ook steden als Riga, of New York voor mijn part, niet meer veilig. Want zelfs in het kleinste gehucht woont wel iemand met Russische belangen of roots. Wat zal Poetin de pest inhebben dat z’n voorgangers Alaska indertijd aan de VS hebben verpatst. Als ik Biden heette, zou ik zuinig zijn op de koopakte. In Groningen kunnen ze dus ongetwijfeld op Russische luchtsteun rekenen wanneer de Nederlandse overheid daar in arren moede weer gas wil oppompen. Om hun huizen hoeven de Groningers het niet te laten: die zijn sowieso al naar de verdommenis. En dat Russische gas kunnen ze in China, waar ze zo kieskeurig niet zijn, goed gebruiken.
En voorlopig lijkt dat gas in Nederland onze grootste zorg: dat wij hier in de kou komen te zitten wanneer de boel daar uit de klauwen marcheert. Of dat een stomme voetbalwedstrijd in Sint-Petersburg wordt afgefloten. Of, voor de jongeren onder ons, dat de brigade van fancy beren die onder Poetins vlag al jarenlang een cyberoorlog tegen het verdorven westen voert, hun socialemediaplatformen platlegt. Ik kan me wel nóg zwartere scenario’s indenken, zowel voor de arme Oekraïners als voor de rest van de wereld. Maar ik ben dan ook een bejaarde muis die de Koude Oorlog nog heeft meegemaakt en Dr. Strangelove heeft gezien. Wie dit niets zegt, moet zolang dat nog kan maar eens googelen.
Misschien heeft Biden de Russische beer onbedoeld uit z’n tent gelokt, met z’n spierballentaal en z’n allergische reactie op rode lijnen. Maar Poetin heeft op zijn beurt het voltallige NAVO-kamp eensgezind tegen zich in het harnas gejaagd. Z’n beproefde verdeel-en-heersstrategie heeft vooralsnog niet gewerkt. Dat die Koude Oorlog opnieuw is opgeflakkerd, wellicht met een flinke scheut broeikaseffect, moet onderhand de meest verstokte pacifist helder zijn. Terwijl zelfs iemand als Poetin zou moeten begrijpen dat een gewelddadige invasie geen goede pr is om z’n populariteit in de buurlanden op te krikken. Wil die man de geschiedenis ingaan als de redder van het Russische Rijk, of als de monomane idioot die de Derde Wereldoorlog heeft ontketend?
Het probleem met Biden is dat hij wel andermans grenzen respecteert, maar niet andermans rode lijnen. Het probleem met Poetin is dat hij overal beren op de weg signaleert met een hitlersnor. Behalve, helaas, in de spiegel.
In de verwrongen wereldvisie van Poetin zijn wij allemaal Oekraïners. We weten inmiddels wat dat betekent. Behalve, helaas, nuttige idiot savant Thierry Baudet.