Zodra celebrity’s hun eigen beeldmateriaal gaan faken, is het hek van de dam. Na de nodige commotie over een gemanipuleerde foto van de Britse kroonprinses en haar kroost landde de ware toedracht van zaken met de impact van een kamikazedrone in het medialandschap. Hare Koninklijke Hoogheid had zelf zitten fotofucken, en niet zo zuinig ook. Geen onschuldig filtertje om een paar ouderdomsrimpeltjes te camoufleren. Als onze eigen royalty binnenkort met publiciteitsfoto’s op de proppen komt waarop een weightwatchers-modelgezin poseert, hoeft dat dus niemand te verbazen.
Het fenomeen windowdressing beperkt zich niet tot het cosmetische domein. Zoals ik reeds in een vorig bestaan heb betoogd, kunnen ze bij de fiscus geen genoeg krijgen van fictie. In de vorm van fictieve rendementen teneinde uw spaarpotje leeg te plunderen, door niet-bestaande fraude te bestrijden of anderszins. Daarom heeft het kabinet Rutte IV in blessuretijd een stel slimme ambtenaren (die zijn er blijkbaar tóch) aan het werk gezet om belastingontwijkers een handje te helpen. Via een doorzichtige truc krijgen grootverdieners, die sowieso al het bodemtarief betalen, het betaalde bedrag tot op de laatste penning keurig van de Belastingdienst terug.
Voordat u valse hoop koestert dat u als modale particulier misschien eveneens in de prijzen valt: deze regeling geldt uitsluitend voor multinationals en hun stakeholders. Want die hebben het al zwaar genoeg in deze karige tijden. En zo goed voor de economie, werkgelegenheid, blablabla … kortom: het evangelie naar Markus. En inderdaad: als elk land koploper wil zijn in de race to the bottom, moet er uiteindelijk geld bij. Maar dan tovert een andere slimme belastingambtenaar wel een nieuwe Toeslagenaffaire uit de hoge hoed om gesjochten Bugattiverzamelaars en nooddruftige superjachteigenaren uit de fiscale tegenwind te houden.
Tijdens kunstbeurs TEFAF vlogen de privéjets af en aan om de voor een paar schamele miljoentjes op de kop getikte Van Goghs op te halen. Niet noemenswaardig gehinderd door de demonstranten van Extinction Rebellion. In tegenstelling tot bij eerdere blokkades van wegen waarover het gemotoriseerde voetvolk zich verplaatst, hadden de autoriteiten ditmaal adequate voorzorgsmaatregelen getroffen.
Dat Van Gogh net als vele andere grote kunstenaars tijdens zijn leven nauwelijks kon rondkomen, is bijzaak. Kunst is in het neoliberale tijdperk niet voor het mooi of de show, maar een lucratieve manier om een overdosis eerlijk achterovergedrukte contanten te investeren. Ik vermoed dat die klimaatklevers pas achter de tralies verdwijnen zodra ze zich een keertje niet vergrijpen aan openbaar kunstbezit, maar de Vermeer of Picasso van zo’n poenerige patser.
Ook in ons genivelleerde polderlandschap wordt de welvaartsverdeling steeds schever. Het minderbedeelde klootjesvolk, waarvoor een fatsoenlijk bord eten en een dak boven het hoofd zoetjesaan onbetaalbare luxeartikelen worden, ziet het met lede ogen aan. Totdat het besef doordringt dat hij/zij/die zulke belastingvoordeeltjes voor de happy few mag bekostigen.
Is het in dit licht bezien verwonderlijk dat het vertrouwen in de gevestigde politiek net boven de nullijn blijft steken? De sociaaldemocraten, die er vroeger als de kippen bij waren om dergelijke misstanden aan de kaak te stellen, zijn blijkens een reeks recente corruptieschandalen geen haar beter dan de vertrouwde zetbazen van geld en macht. Dus de kiezer blijft thuis of schuift steeds verder op naar de rechterflank, waar een gestage stroom nieuwe messiassen de aanstaande verlossing van het kapitalistische juk aankondigt.
Of die ruk naar rechts tot de gewenste grotere gelijkheid leidt, geloof ik eerlijk gezegd pas nadat ik het gezien heb. Hoewel zelfs de achterban van de niet bijster egalitaire VVD in die richting begint te tenderen. Multimiljardairs in de VS, waar belasting van oudsher een vies woord is, smeken in groten getale om een hogere aanslag. In Europa, met deserteur Verenigd Koninkrijk voorop, speelt de politiek nochtans onverminderd onder één hoedje met de superrijken. De minder gefortuneerde burger krijgt de rekening op z’n bord, en rekent de verantwoordelijken daarop af bij de periodieke stembusgang. Voor wat het waard is en voor zolang het nog duurt.
In de tussentijd zijn de gevolgen in alle geledingen van de samenleving zichtbaar en voelbaar. Neem een artikel 12-gemeente als Vlissingen, die het minimabeleid op de spaarstand heeft gezet omwille van uiterlijk vertoon. Of mijn eigen woonstee in de Randstad, waar drugsverslaafden en daklozen met logistieke steun van een loslopende serieverkrachter het verloederde straatbeeld beheersen.
Door de zogenaamde gentrificatie lopen complete binnensteden leeg, en voor zaken als onderhoud en openbaar vervoer is geen geld. Maar projectontwikkelaars krijgen in een opwelling van misplaatste grootheidswaan miljoenen toegeschoven voor projecten die nooit, of slechts met grote vertraging en tegen enorme meerkosten, van de grond komen. Met die bespottelijke cultuurtempel zonder cultuur in de Hofstad als lichtend voorbeeld. De subsidiepot is namelijk leeg, omdat de bouwkosten driemaal over de kop gingen. Maar huisjesmelkers aanpakken, ho maar.
In gated community’s zoals Bloemendaal en Wassenaar wordt de haute bourgeoisie daarentegen in de watten gelegd. Totdat ook dit sociale stratum voor de internationale jetset moet wijken.
Na de Tweede Wereldoorlog was de overlevenden beloofd dat hun kinderen en kleinkinderen een betere toekomst wachtte. Als het even kon nooit meer oorlog, en welvaart voor iedereen. Met betaalbare prijzen, voldoende woonruimte, een solide oudedagsvoorziening en na verloop van tijd een vierdaagse werkweek in het verschiet. Ook om herhaling van het verelendungsscenario te voorkomen, dat immers aan de wieg van het nazisme had gestaan.
In de Europese Unie van nu heerst een heel andere realiteit. De oorlog staat letterlijk voor de deur en op loopafstand van de Brusselse bureaucratenbastions liggen apathische junks in metrostations te creperen. Europeanen die rond de millenniumwisseling zijn geboren, zullen wellicht nooit weten wat een vaste baan is, of een eigen huis. De zogenaamde zelfstandigheid die door politiek én fiscus zo hoog wordt aangeslagen, is veelal eerder dwingende noodzaak dan vrije keus. Mede door de opmars van AI staat ook het witteboordenwerk op het punt om te verdwijnen of naar lagelonenlanden te verhuizen. De voormalige kantoorwerkers en fabrieksarbeiders die niet in de onverzadigbare zorgsector terechtkunnen, worden naar de rafelranden van de dienstverlening verdrongen. Waar ze moeten concurreren met spotgoedkope arbeidskracht uit het buitenland en de illegaliteit.
Dat de Londenaren tijdens The Blitz wél deugden en hun nazaten niet - dat de meeste Nederlanders van toen deugden, zou ik niet voor mijn rekening durven nemen -, houdt wederom verband met de massabekering tot het geloof in het zaligmakend eigenbelang. In het neoliberale Arcadië waarin iedereen puur voor eigen privérekening werkt, zijn niet de nazi’s maar je buren en collega’s je grootste vijanden. Mocht het wederom tot een oorlog komen, dan zal het ieder voor zich nog lang nadreunen.
Aan het slot van de rit blijven slechts twee groepen over: de alsmaar rijkere plutocraten en een steeds armoediger proletariaat. Karl Marx lijkt in de rebound gelijk te krijgen. Maar de politici van nu zien het niet, want in de gemeentehuizen, Haagse torentjes en Brusselse bureaucratenbunkers hangen dikke gordijnen voor de geluidwerende beglazing. Of ze willen het liever niet zien. Totdat het te laat is.