Ik zou niet graag in de schoenen van minister De Jonge willen staan. En niet alleen omdat ik me zo al belachelijk genoeg voel, met m’n warrige coronapruik van eigen snit. Aangenomen dat Hugo zowel minder doortrapt als minder snugger is dan z’n zigzaggende baas, moet z’n noodvoorraad smoezen onderhand uitgeput zijn. Om van de beste man zelf maar te zwijgen.
Nu de vaccins toch niet zo’n gamechanger blijken als de meesten van ons hoopten (schrijver dezes incluis), is de hamvraag hoe we ons de winter door worstelen. Wordt het 2G, of een complete lockdown naar overbekend recept? Of meteen ook maar een vaccinatieplicht, zoals in Oostenrijk? Een vaccinatieplicht waarvan Hugo onlangs bij hoog en bij laag bezwoer dat die er hier nooit zou komen, óók geen indirecte. Bij onze zuiderburen, die nota bene wél alvast aan het boosterprikken uitdelen zijn geslagen, wordt door politici steeds openlijker op deze ultieme inbreuk op het laatste restje zelfbeschikkingsrecht voorgesorteerd.
Over 2G zou ik me geen illusies maken. Het Outbreak Management Team ziet er weinig heil in. Het beperkte rendement vergeleken met het huidige 3G-beleid is eenvoudig te beredeneren (zie mijn vorige post), wat door berekeningen wordt onderbouwd. Al moet daarbij de kanttekening worden geplaatst dat een ‘nulscenario’, waarin helemaal niet wordt gecontroleerd, node gemist wordt als vergelijkingsmateriaal. Voornaamste struikelblok is misschien wel dat de christelijke bondgenoten van Mark dwarsliggen. Als die het demissionaire kabinet tijdens de onderhandelingen over Rutte IV de rug toekeren, is de chaos compleet.
In de NRC stippelt huisjurist Folkert Jensma gedienstig een geitenpaadje uit. Zowel juridisch als praktisch zou een mouw te passen zijn aan deze verkapte vaccinatieplicht door een uitzondering te maken voor gewetensbezwaarden en op medische gronden ongevaccineerden. Dit lijkt me nou echt een doodlopende weg. In diezelfde NRC betoogt collega Lofti El Hamidi dat de prikangst onder moslims in achterstandswijken niet zozeer is gestoeld op religieuze bezwaren als wel op een verstoorde relatie met een overheid die zich - eufemistisch geformuleerd - in andere opzichten beduidend minder zorgzaam betoont. Dan zou de Staphorster ouderling wél pro Deo een groen vinkje moeten krijgen, en de moskeebezoeker uit de Schilderswijk niet? In mijn woordenboek heet dit discriminatie.
In het verlengde daarvan kun je je afvragen of iemand die God als een soort Mengele visualiseert, wiens almacht kennelijk abrupt ophoudt bij de ingang van de prikhal, per se betere kaarten heeft dan een kwakdenker die de fascistoïde voorman van het Tribunaal voor Democratie aanziet voor de nieuwe messias. Maar het voornaamste pijnpunt is en blijft dat een virus geen enkele boodschap heeft aan beweegredenen. Dat geldt, hoe triest het ook is, eens te meer voor weigeraars met een geldig excuus. Door zulke (excusez le mot) kasplantjes onder de gegeven omstandigheden toch een passe-partout te verstrekken, deel je feitelijk doodvonnissen uit.
Wat de alternatieven betreft, dienen een paar dingen voorop te worden gesteld. Het eerste daarvan is dat de huidige misère op z’n minst ten dele wordt veroorzaakt door de tegenvallende doeltreffendheid van de beschikbare vaccins. Die blijken niet alleen minder goed te beschermen tegen besmetting met de momenteel alomtegenwoordige deltavariant, maar eveneens tegen de gevolgen daarvan, met name onder de kwetsbaarste groepen.
Ten tweede maakt een vaccinatiegraad van inmiddels zowat 90 procent onder volwassenen meteen duidelijk dat dáár weinig rek meer in zit. Het is me dan ook een raadsel hoe arts-microbioloog Bonten die vaccinatiegraad ‘snel heel erg omhoog’ wil krijgen. Alleen bij de veertigminners zit nog de nodige ruimte. Maar die zie je ook zonder prik nauwelijks op de ic.
Je zou natuurlijk inenting van minderjarigen kunnen overwegen (al is van de leeftijdsgroep 12 tot 18 intussen bijna twee derde geprikt). Die ondervinden weliswaar zelf zelden noemenswaardige hinder van een besmetting, maar vormen sinds de heropening der scholen misschien wel de voornaamste verspreidingshaard. Dit is wel een optie die heel zorgvuldig moet worden overwogen en besproken. Niet alleen met medici en ethici, maar bovenal met de ouders én de kinderen zelf. Ik zie de ophef al voor me zodra eventuele bijwerkingen één dodelijk slachtoffer eisen.
Tot slot hebben we nog de boosterprikken achter de hand. Daarmee hebben ze in Israël bemoedigende ervaringen opgedaan, nadat bleek dat ook twee prikken niet afdoende waren om een nieuwe besmettingsgolf in te dammen. Ook die derde prik zal de laatste wel niet wezen, maar met een beetje geluk bieden ze tot medio 2022 soelaas. Op dit front sukkelt Nederland weer helemaal achteraan, hoewel de GGD’s meteen hadden aangegeven dat ze desgewenst de volgende dag konden beginnen.
Voordat we nader ingaan op lockdown versus vaccinatieplicht, mogen we het paradepaardje van de grefo’s niet vergeten: 1G, dus iedereen altijd en overal testen. Hierover kunnen we kort zijn: in de praktijk onuitvoerbaar. De valse negatieven die een hoge mate van schijnveiligheid meebrengen nog daargelaten.
Een vaccinatieplicht zoals in Oostenrijk vind ik een absolute no-go. Nou vond en vind ik dat vaker, maar in dit geval staan niet alleen obstakels van principiële aard in de weg. Ten eerste heeft het op voorhand weinig zin om iedereen goedschiks of kwaadschiks beurs te prikken nu genoegzaam is gebleken dat de huidige vaccins niet alleenzaligmakend zijn. Ten tweede is het maximale rendement omgekeerd evenredig met de vaccinatiegraad, die zoals gezegd bij ons relatief hoog is. Ten derde zaai je met zo’n wanhoopsoffensief de kiem voor een burgeroorlog. De stemming onder antivaxers is nu al zo opgefokt dat velen van hen vrijwillige besmetting verkiezen boven een spuitje. Dat ressentiment wordt er niet minder op wanneer je ze met harde hand naar de dichtstbijzijnde priklocatie dirigeert.
In de serieuze media nemen diverse virusbestrijders van het eerste uur alvast een voorschot op een nieuwe lockdown. Als het zover komt, zou dat niet alleen op het economische vlak een enorme domper vormen. Maar ook een nieuwe en misschien wel fatale dreun voor het moreel. Voor de antivaxers in alle soorten en maten is zo’n noodgreep de ultieme bevestiging dat de vaccins niet deugen. Terwijl weldenkende en plichtsgetrouwe burgers als u en ik zich afvragen waarvoor we eigenlijk braaf onze prikken hebben gehaald. Het oude normaal is nog lang niet in zicht, ons vaccinatiebewijs is van de ene dag op de andere waardeloos, en als klap op de vuurpijl is de kans om besmet te raken of anderen te besmetten aanmerkelijk groter dan we indertijd dachten. Nog dodelijkere antireclame is moeilijk denkbaar.
Het lijkt mij overigens waarschijnlijk dat de snelle toename van de besmettingscijfers op afzienbare termijn afvlakt. Niet eens zozeer dankzij alle tegenmaatregelen, met als voorlopig laatste loot de terugkeer van de anderhalvemeternorm, maar simpelweg omdat de grenzen van de groei zijn bereikt. Met ruim een half miljoen geregistreerde besmettingen per maand, plus wat zich onder de radar afspeelt, valt zelfs voor het meest besmettelijke virus zoetjesaan weinig terreinwinst meer te boeken.
Daarbij opgeteld dat geen enkel virus er baat bij heeft om z’n gastheer uit te roeien, gloort toch wel een dun streepje licht aan de horizon. Medicijnen zijn in aantocht; aan verbeterde vaccins wordt als het goed is gewerkt. Waar het nu op hangt, is de situatie niet nodeloos te laten escaleren zolang virus en nieuwe gastheer nog geen definitieve modus vivendi hebben gevonden. En daarbij zul je het toch grotendeels van voorzichtigheid, solidariteit en zelfbeheersing moeten hebben, eigenschappen die slechts tot op beperkte hoogte afdwingbaar zijn.
In dit opzicht staan we er slechter voor dan ooit. De triomfantelijk grijnzende inteeltkoppen die zich zonder mondkapje groepsgewijs door treincoupé of supermarkt bewegen (het lijkt alsof één op de vier Nederlanders een medische vrijstelling heeft), het gesjoemel met valse QR-codes, de Nederlandse toeristen die spoorloos uit hun quarantaineverblijf in den vreemde verdwijnen, de zogenaamde voetbalsupporters die aan één kreet genoeg hebben voor een geweldsexplosie ... het heeft veel weg van ieder voor zich. Op die voet blijft het dweilen met de kraan wagenwijd open.
Uiteraard kan het ook anders. Waar het behalve in Portugal voorlopig ook redelijk goed blijft gaan, is Engeland. Daar hebben ze ook een regering van niks en navenant weer, dus daaraan kan het niet liggen. Ze waren eerder begonnen met prikken dan wij, en bovendien met vaccins die - aldus de pedante flapdrol Macron - ‘quasi-ineffectief’ zijn. De Britse lockdown is ook nog eens eerder afgebouwd, en van vaccinatiebewijzen willen Boris en z’n Brexit-maatjes vooralsnog niet weten (al gaan de buitengewesten van het Verenigd Koninkrijk stuk voor stuk overstag). Misschien is in de Engelse genen toch iets van de spirit tijdens The Blitz blijven hangen, terwijl de modale Nederlander de erfenis van de Hongerwinter meezeult.
Het duurt allemaal veel langer dan gedacht, en we zijn er nog steeds niet. De grote vraag is nu of we het virus uit eigen beweging onder de duim helpen houden. Of dat we gewoon maar ons gangetje gaan tot we ofwel de knoet over onze rug voelen, ofwel de kille adem van Magere Hein in onze nek. Veel opties zijn nog open, zelfs voor vaccinweigeraars. Maar de tijd begint nu toch wel te dringen, en vaak is het of-of. Indien u niet kunt of wilt kiezen, is de afloop voorspelbaar. Dan maakt een ander die keuzes voor u en moet u achteraf niet zeuren wanneer de uitkomst u niet zint. Dus als heel Nederland straks weer een eenzame magnetronmaaltijdkerst viert in de isoleercel, werp dan eerst even een kritische blik in de spiegel voor u Hugo alle schuld in de clownsschoenen schuift.